နီပေါဆန္ဒပြပွဲများမှ ဆင်ဆာဖြတ်တောက်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ အာဏာရှင်များ သင်ခန်းစာယူနိုင်ဖွယ်ရှိ

(SeaPRwire) –   ဗုဒ္ဓဟူးနေ့တွင် နီပေါနိုင်ငံ၌ တပ်မတော်က ပြဋ္ဌာန်းထားသော ညမထွက်ရအမိန့်ကြောင့် မြို့တော်ခတ္တမန္ဒူ (Kathmandu) နှင့် အခြားမြို့များတွင် နှစ်ရက်ကြာ အစိုးရဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြမှုများ ရပ်တန့်သွားပြီးနောက် ထိတ်လန့်ဖွယ်ရာ တိတ်ဆိတ်ငြိမ်သက်မှု ပြန်လည်ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ အများအားဖြင့် လူငယ်များဖြစ်သော ဆန္ဒပြသူများသည် တာယာများ မီးရှို့ခြင်း၊ ဝန်ကြီးဌာနများကို ဖျက်ဆီးခြင်း၊ နိုင်ငံရေးသမားများ၏ နေအိမ်များကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခြင်းတို့ကြောင့် နေအိမ်ပိုင်ရှင်များကို လေကြောင်းဖြင့် ဘေးလွတ်ရာသို့ ပို့ဆောင်ခဲ့ရသည်။

အဆိုပါ ပဋိပက္ခများအတွင်း အနည်းဆုံး လူ ၂၂ ဦး သေဆုံးခဲ့ပြီး ရာနှင့်ချီသော လူများ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်များ၏ ဒဏ်ရာရခဲ့သည်။ ဤပဋိပက္ခများသည် လူမှုကွန်ရက်များကို ပိတ်ဆို့ရန် နိုင်ငံတော်၏ ကြိုးပမ်းမှုများကြောင့် ဖြစ်သည်ဟု ထင်ရသော်လည်း၊ အမှန်တကယ်တွင် ဟိမဝန္တာနိုင်ငံရှိ လူဦးရေ သန်း ၃၀ အနေဖြင့် နိုင်ငံရေးအကျင့်ပျက်ခြစားမှုနှင့် ကျယ်ပြန့်သော မညီမျှမှုများအပေါ် ကာလကြာရှည်စွာ ဖုံးကွယ်ထားခဲ့သော ဒေါသများ ပေါက်ကွဲထွက်လာခြင်းဖြစ်သည်။

Facebook၊ YouTube နှင့် X အပါအဝင် လူမှုကွန်ရက် ပလက်ဖောင်း ၂၆ ခုကို ပိတ်ပင်ခြင်းသည် ကုမ္ပဏီများအနေဖြင့် အစိုးရ၏ ကြီးကြပ်မှုကို လက်ခံရန် [missing text] ဖြစ်သည်ဟု တရားဝင် ပြောကြားခဲ့သည်။ သို့သော် ဆန္ဒပြသူများကမူ နိုင်ငံရေးအထက်တန်းလွှာ၏ သားသမီးများ ခံစားနေရသော ဇိမ်ခံဘဝများအပေါ် ဒေါသထွက်နေသည့် လူငယ်များ၏ အွန်လိုင်းမှ မကျေနပ်ချက်များ မြင့်တက်လာမှုကို ဟန့်တားရန် ကြိုးပမ်းခြင်းဖြစ်သည်ဟု မှတ်ယူကြသည်။

သာမန်နီပေါလူမျိုးများ တွေ့ကြုံခံစားရသည့်အရာများနှင့် အွန်လိုင်းတွင် ကြွားဝါပြသမှုများအကြား ကွာခြားချက်ကြောင့် ပြီးခဲ့သည့်အပတ်က လူထုဆန္ဒပြပွဲများ ပြုလုပ်ရန် တောင်းဆိုမှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပြီး၊ လူမှုကွန်ရက် ပိတ်ပင်မှု အမှားအယွင်းများ ဖြစ်ပေါ်ပြီးနောက် ပိုမိုပြန့်ပွားခဲ့သည်။ အင်္ဂါနေ့တွင် အဆိုပါ ပိတ်ပင်မှုကို ရုပ်သိမ်းခဲ့ပြီး ဝန်ကြီးချုပ် ခါဂါ ပရာဆဒ် ရှာမာ အိုလီ (Khadga Prasad Sharma Oli) နှင့် ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီး ရာမက်ရှ် လေးခက် (Ramesh Lekhak) တို့ နုတ်ထွက်ပြီးနောက်တွင်ပင်၊

“ နီပေါအစိုးရသည် ဖြစ်ပျက်ခဲ့သည့် အရာများကို ကာကွယ်ရန် ထိုလူမှုကွန်ရက် စည်းမျဉ်းအသစ်များကို အသုံးပြုရန် ကြိုးစားခဲ့သည်” ဟု ဝါရှင်တန်ဒီစီအခြေစိုက် တောင်အာရှရေးရာ လေ့လာသုံးသပ်သူ Michael Kugelman က ပြောသည်။ “ ဒါကြောင့် လုံးဝ ထင်သလိုမဖြစ်ဘဲ ဆန့်ကျင်ဘက် အကျိုးသက်ရောက်သွားခဲ့တယ်” ဟု ၎င်းကဆိုသည်။

လူထုဆန္ဒပြပွဲများ ဖြစ်ပေါ်စေရန် လူမှုကွန်ရက်များ၏ အင်အားသည် အာရှအတွက် ထူးဆန်းသောအရာမဟုတ်ပေ။ ထိုနေရာတွင် အင်တာနက်သည် အစိုးရများကို ဖြုတ်ချခဲ့သော လူထုအုံကြွမှုများ၏ အဓိကမောင်းနှင်အား ဖြစ်ခဲ့ပြီး၊ ယနေ့တွင်လည်း ထိုသို့ပင်ဖြစ်သည်။ သို့သော် ၎င်းသည် အွန်လိုင်းမှ စီစဉ်ခဲ့သော အစိုးရဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြပွဲများ အရှေ့အလယ်ပိုင်းနှင့် မြောက်အာဖရိကတို့ကို လွှမ်းခြုံခဲ့သည့် အချိန်က ပထမဆုံးပေါ်ထွက်လာခဲ့သော ဖြစ်စဉ်တစ်ခုဖြစ်သည်။

အထူးသဖြင့်၊ ယနေ့ခေတ် နီပေါ၏ ရှင်းလင်းသော နိမိတ်ပြမှုတစ်ခုအနေဖြင့်၊ အာရပ်နွေဦးကာလအတွင်း လူမှုကွန်ရက်များ အသုံးပြုခွင့်ကို ပိတ်ဆို့ရန် ကြိုးပမ်းမှုများသည် ရေခေါင်းကြီးကို တစ်ခေါင်းဖြတ်လိုက်ခြင်းမျှသာ ဖြစ်ခဲ့သည်– နိုင်ငံတော်၏ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်နှင့် စုဝေးခွင့်အပေါ် အ blatantly လစ်လျူရှုမှုကို ပေါ်လွင်စေခြင်း၊ ဆန္ဒပြသူများ၏ မကျေနပ်ချက်များကို မှန်ကန်ကြောင်း သက်သေပြခြင်း၊ ၎င်းတို့၏ တောင်းဆိုချက်များအပေါ် ထောက်ခံမှုကို ပိုမိုကျယ်ပြန့်စေခြင်းတို့ ဖြစ်ခဲ့သည်။

အာဏာရှင်နိုင်ငံများသည် အာရပ်နွေဦးကြောင့် ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသော အင်တာနက် ထိန်းချုပ်မှုများကို ပြဋ္ဌာန်းရန် လှုံ့ဆော်ခံခဲ့ရခြင်းမှာ အံ့သြစရာမဟုတ်ပေ။ နီပေါ၏ မြောက်ဘက်နယ်စပ်တစ်လျှောက်တွင် တရုတ်နိုင်ငံ၏ Great Firewall သည် တင်းတင်းကျပ်ကျပ် ထိန်းချုပ်ထားသော အွန်လိုင်းနေရာအတွက် ရှေ့ဆောင်နမူနာ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ Great Firewall သည် မလိုလားအပ်သော ပြင်ပအချက်အလက်များကို ပိတ်ဆို့ရုံသာမက နိုင်ငံရေးအရ အရေးပါသော ပြည်တွင်းအကြောင်းအရာများကိုလည်း ဖယ်ရှားကာ တားမြစ်ထားသည်။

သို့သော် Great Firewall သည် တရုတ်နိုင်ငံရှိ ထပ်ဆင့်ထိန်းချုပ်မှုများ၏ ရှုပ်ထွေးသော ကွန်ရက်တစ်ခု၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းမျှသာ ဖြစ်သည်။ ထိုနိုင်ငံတွင် ဘရော့ဘန်း (broadband) သို့မဟုတ် စမတ်ဖုန်း ဆင်းမ်ကတ် (SIM card) ဝယ်ယူရန်အတွက် အစိုးရ ID လိုအပ်သည်။ အများသုံး WiFi အသုံးပြုခြင်းပင်လျှင် ဖုန်းနံပါတ် အတည်ပြုချက် (သင်၏ ID နှင့် ချိတ်ဆက်ထားသည်) လိုအပ်ပြီး၊ တရုတ်နိုင်ငံ၏ အနှံ့အပြားအသုံးပြုနေသော WeChat မက်ဆေ့ဂျ်ပို့ဝန်ဆောင်မှု သုံးစွဲသူများသည် အဖွဲ့ဝင် ၁၀၀ ကျော်ရှိသော အဖွဲ့များကို ဝင်ရောက်ရန် ၎င်းတို့၏ ဘဏ်အချက်အလက်များကို မှတ်ပုံတင်ရမည်ဖြစ်သည်။

ဤကဲ့သို့သော အတည်ပြုချက်များစွာသည် အွန်လိုင်းဖိုရမ်များရှိ အမည်မဖော်ဘဲ တင်ထားသည်ဟု ယူဆရသော ပို့စ်များပင်လျှင် ဥပဒေအကျိုးဆက်များ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပြီး၊ ကိုယ်တိုင်ဆင်ဆာဖြတ်တောက်မှု ယဉ်ကျေးမှုကို မြှင့်တင်ပေးသည်။ ပြဿနာများ ပေါ်ပေါက်လာပါက တုံ့ပြန်မှုများသည် လျင်မြန်ပြတ်သားသည်၊ ဥပမာအားဖြင့် တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီမှ အာဏာရှင် ရှီကျင့်ဖျင် (Xi Jinping) နှင့်ပတ်သက်၍ အပျက်သဘောဆောင်သော လူမှုကွန်ရက်ပို့စ်များအတွက် ရဲများ၏ ရိုက်နှက်ခံခဲ့ရပြီးနောက် ၂၀၂၃ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် [missing text] ဖြစ်ခဲ့သော တက်ကြွလှုပ်ရှားသူနှင့် သတင်းသမား ဆွန်လင်း (Sun Lin) နှင့် ပတ်သက်သည့် အွန်လိုင်းဆွေးနွေးမှုများကို ဆင်ဆာဖြတ်တောက်ခဲ့ခြင်းမျိုး ဖြစ်သည်။ ပိုမို၍ပင် [missing text] များကို ထိခိုက်စေနိုင်သော အကြောင်းအရာများကို လျင်မြန်စွာ ပစ်မှတ်ထားဖယ်ရှားရန် အသုံးပြုလျက်ရှိသည်။

“ ပေကျင်းအရာရှိများသည် ၎င်းတို့၏ ခတ္တမန္ဒူရှိ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များကို သနားခြင်းနှင့် ပျော်ရွှင်ခြင်းတို့ဖြင့် ကြည့်ရှုနေကြမည်ဖြစ်ပြီး၊ နီပေါလူမျိုးများ အသည်းအသန် ပြန်လည်ရယူရန် တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့ရသည့်အရာများကို တရုတ်ပြည်မကြီးမှ အင်တာနက်အသုံးပြုသူများပင် သတိမထားမိနိုင်သည့်အတွက် ကံကောင်းသည်ဟု မှတ်ယူနေကြမည်” ဟု အာရှရေးရာ အကြံပေးကုမ္ပဏီ Park Strategies ၏ အကြီးတန်းဒုတိယဥက္ကဋ္ဌ Sean King က ပြောသည်။

သို့သော် အွန်လိုင်းတွင် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို တိုက်ခိုက်နေကြသည်မှာ အာဏာရှင်စနစ်များသာ မဟုတ်ပါ။ ပြီးခဲ့သည့်နှစ်တွင် ကမ္ဘာ့အင်တာနက်လွတ်လပ်ခွင့်သည် ၁၄ နှစ်ဆက်တိုက် ကျဆင်းခဲ့သည်ဟု Freedom House မှ ထုတ်ပြန်သော ၂၀၂၄ Freedom on the Net အစီရင်ခံစာအရ သိရသည်။ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ ၁၇ ရာခိုင်နှုန်းသာ လွတ်လပ်ပွင့်လင်းသော အင်တာနက်ကို အသုံးပြုခွင့်ရှိကြောင်း ခန့်မှန်းရသည်။

နီပေါနိုင်ငံ၏ အခြားတစ်ဖက်ခြမ်း၊ အာဏာရှင် တရုတ်နိုင်ငံမှ အိန္ဒိယသည် ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံများက အွန်လိုင်းအကြောင်းအရာများကို ထိန်းချုပ်ရန် ပိုမိုရှုပ်ထွေးသော နည်းဗျူဟာများကို မည်သို့အသုံးပြုနေသည်ကို စမ်းသပ်သည့် ဖြစ်ရပ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ ဥပမာအားဖြင့်၊ ၂၀၂၃ ခုနှစ်မှစ၍ အိန္ဒိယသည် ၎င်း၏ အင်တာနက်ကို ထိန်းချုပ်ရန် ကြိုးပမ်းမှုများကို တိုးမြှင့်ခဲ့သည်။ ယခင်က သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာနှင့် ပြန်ကြားရေးနှင့် ထုတ်လွှင့်ရေးဝန်ကြီးဌာနများသာ ခွင့်ပြုထားသည့်အတိုင်း မဟုတ်ဘဲ၊ အရာရှိများစွာကို နည်းပညာကုမ္ပဏီများသို့ တိုက်ရိုက်ဖယ်ရှားရန် အမိန့်များ ထုတ်ပြန်ခွင့် ပေးခဲ့သည်။ 

ပြီးခဲ့သည့်နှစ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ မတိုင်မီတွင် အိန္ဒိယအစိုးရသည် မှားယွင်းသည်ဟု ယူဆရသော သတင်းများကို ပြင်ဆင်ရန်အတွက် “ အချက်အလက်စစ်ဆေးရေး” ယူနစ်တစ်ခုကို တည်ထောင်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့ရာ၊ ၎င်းက သတင်းသမားများနှင့် နည်းပညာကုမ္ပဏီများ၏ ကန့်ကွက်မှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ သေဆုံးမှုများဖြစ်ပွားခဲ့သော လူအုံလိုက်နင်းခံရမှုသတင်းများမှသည် ဝန်ကြီးချုပ် နာရင်ဒရာ မိုဒီ (Narendra Modi) ကို သရော်ထားသော ကာတွန်းများအထိ အရာရာတိုင်းသည် ဖယ်ရှားရန်အမိန့်များ၏ အကြောင်းအရာများ ဖြစ်လာခဲ့သည်။

ဟုတ်ပါတယ်၊ လုံးဝထိန်းချုပ်မှုမရှိသော အင်တာနက်တွင်လည်း ပြဿနာများရှိပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံရှိ ရိုဟင်ဂျာမွတ်ဆလင်များအား လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု [missing text] တွင် အွန်လိုင်းမှ မုန်းတီးမှုများနှင့် သတင်းမှားများ၏ အခန်းကဏ္ဍကဲ့သို့ပင်။ “ လူမှုကွန်ရက်များကို ထိန်းချုပ်ခြင်းသည် အမြဲတမ်း ဓားနှစ်ဖက်သွား ဖြစ်နေသည်” ဟု Human Rights Watch ၏ အာရှဒုတိယဒါရိုက်တာ မီနာ့ခ်ရှီ ဂန်ဂူလီ (Meenakshi Ganguly) က ပြောသည်။ “ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ တစ်ခါတစ်ရံမှာ လူမှုကွန်ရက်တွေက အကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ လူနည်းစုအုပ်စုတွေ၊ ထိခိုက်လွယ်တဲ့ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းတွေကို ပစ်မှတ်ထားခြင်းတွေကို မြှင့်တင်ပေးနိုင်လို့ပါ” ။

နီပေါနိုင်ငံအတွက် နောက်ဘာဆက်ဖြစ်မည်ဆိုသည်မှာ မရှင်းလင်းသေးပေ။ နီပေါလူမျိုးများသည် တစ်ဦးချင်း တစ်နှစ်ဝင်ငွေ ဒေါ်လာ ၁,၄၀၀ အောက်ဖြင့် ရုန်းကန်နေရပြီး လူငယ်အလုပ်လက်မဲ့နှုန်းသည် ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ရှိသည်။ ၎င်းက လူငယ် ၂,၀၀၀ ကျော်ကို နေ့စဉ် နိုင်ငံခြားသို့ (အဓိကအားဖြင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းသို့) အလုပ်ရှာရန် ထွက်ခွာစေသည်။

ဆန္ဒပြသူများသည် ပါလီမန်ကို ဖျက်သိမ်းရန်၊ လွှတ်တော်အမတ်များ အစုလိုက်အပြုံလိုက် နုတ်ထွက်ရန်၊ ဆန္ဒပြသူများကို ပစ်ခတ်ရန် အမိန့်ပေးခဲ့သော အရာရှိများကို ချက်ချင်း ရာထူးမှ ရပ်ဆိုင်းရန် နှင့် ရွေးကောက်ပွဲအသစ်များ ပြုလုပ်ရန် တောင်းဆိုနေကြသည်။ ဤတောင်းဆိုချက်များသက်သက်ဖြင့် နီပေါ၏ ပြဿနာများကို ဖြေရှင်းနိုင်မလားဆိုသည်မှာ သံသယရှိဖွယ်ဖြစ်သည်။

အနည်းဆုံးတော့ နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးအသိုင်းအဝိုင်းသည် ဝေဖန်မှုများကို လျစ်လျူရှုမည့်အစား နားထောင်တတ်ရန် သင်ယူလိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ရသည်။ ကံမကောင်းစွာဖြင့်၊ အာဏာရှင်နိုင်ငံများအတွက် (ထိုသို့ဖြစ်လိုသူများအတွက်ပါ) ဆန့်ကျင်ဘက် သင်ခန်းစာမှာ ထိန်းချုပ်မှုကို လက်လွှတ်လိုက်ခြင်း၏ အသက်ရှင်ရပ်တည်ရေးဆိုင်ရာ အန္တရာယ်ဖြစ်သည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ဂျင်နီကို ပုလင်းထဲသို့ ဘယ်တော့မှ ပြန်ထည့်၍မရနိုင်ရုံသာမက ထိုသို့ကြိုးစားခြင်းက မီးကို ပိုမိုတောက်လောင်စေတတ်သောကြောင့်ပင်။

“ မကျေနပ်မှုနှင့် ဒေါသများသည် နီပေါ၏ နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင်ပိုင်းအတွက် အံ့သြစရာမဖြစ်သင့်ပါ – ၎င်းတို့ နားထောင်ရန် ရွေးချယ်ပါက” ဟု Ganguly က ထပ်လောင်းပြောသည်။ “ သို့သော် အစိုးရများတွင် မကြာခဏဖြစ်လေ့ရှိသလို၊ ၎င်းတို့သည် မကျေနပ်ချက်များကို ကိုယ်တိုင်ဖြေရှင်းခြင်းထက် ဝေဖန်သူများကို နှုတ်ပိတ်ရန်သာ နှစ်သက်ကြသည်” ဟု ၎င်းကဆိုသည်။